Steve Tombs ve David Whyte tarafından kaleme alınan ve Grenfell Kulesi’nde onlarca insanın yaşamını yitirmesine neden olan yangın cinayetini konu alan makale 21 Haziran 2017 tarihinde https://www.opendemocracy.net sitesinde yayımlanmış ve buradan Türkçe’ye çevrilmiştir.
Britanya’daki adalet ve hesap verme zorunluluğu Greenfell kurbanları için uygulanabilir mi? Yoksa bizim yasalarımız birinci sınıf insanların ihtiyacına uygun olarak mı şekillendirilmiştir?
Grenfell Kulesi felaketinden sonra Londra valisi SadiqKhan “bu olayın yaşanmasında herhangi bir kurumun ya da kişinin bir ihmali ya da yanlışı varsa yasanın tüm gücünü kullanarak onları açığa çıkartmak için savaşacağım” diyerek kayıp yakınlarınınki kadar ağır olmasa da üzgün duygularını vurguladı. Fakat bu durumda bu yasaların tüm gücü, tam olarak nedir?
Yaşananları engelleyebilecek ya da gücü veya yeteneği olan kişilerin, kasıtsız adam öldürmeden yargılanması isteklerden bir tanesi. Grenfell yangını tam da bu türden bir felaket gibi gözüküyor. 2007 yılında ortaya çıkan Şirket Tarafından Kasıtsız Adam Öldürme ve Cinayet Yasası* tam da bu gibi durumlarla başa çıkması için oluşmuştu. Ancak yasa ortaya çıktığından bugüne, son on yıldır, sadece 21 defa başarılı bir şekilde uygulandı ve bunların hiçbiri birden fazla insanın öldüğü, büyük şirketlerin işe karıştığı olaylar değildi. Oysa 2009’daki Lakanel Kule Blok’ta yaşanan altı ölüm sonrasında Southwark Konseyi’nin binada yangın riski olduğunu bilmesine, ancak bunun için yangın riski testi yapmamasına rağmen, CPS kasıtsız adam öldürme suçlamasıyla davayı yürütmeye karar verdi.
Yasaların bile zenginlere hiçbir şey yapmama eğiliminde olduğu görünüyor.
Her halükarda, bu görece yeni yasanın kapsamının da sıradan insanlar yerine, iş adamları sınıfının çıkarları doğrultusunda dikkatlice oluşturulduğu anlaşılıyor. 2006’da Blair hükümeti şirketlerdeki kıdemlilere ve yöneticilere serbestlik sağlayan yasayı deklare ettiğinde, şüphesiz Chelsea’de, Kensington’un belli kesimlerinde şampanya ve pimms bardakları çınlatılıyordu. Bu şu demek oluyor, davanın en olası sonucu şirkete para cezası [ve bu örnekteki para cezası miktarı RoyalBorough of KensingtonandChelsea Konsey (RBKC)’yi yerel vergi ödeyenler listesine sokacak kadar]. Bu bizim legal sistemimizin genelde ne olduğunun en önemli örneği: Yasaların bile zenginlere hiçbir şey yapmama eğiliminde olduğu görünüyor.
Bazı kıdemli uzmanlar farklı yaklaşımları desteklemenin gerektiğine işaret ettiler, kasıtsız adam öldürme suçu için kişilerin yargılanması. Biz Grenfell Konut Derneği’nin şahitlerinden şüphesiz biliyoruz ki RBKC’ye yangın riskleri söylenmişti ve spesifik seneryolar sunularak uyarılmıştı. Ancak yine de yeterli yangın güvenliği testi yapılmadı.
Burada iş sektörünü ve organizasyonları düzenleyen yasa ile ilgili çok daha derin bir problemle karşı karşıyayız. 30 yıldır düzenlemeler köşeye sıkışmış bir halde. Hükümetler, yerel yönetim düzenlemelerinde sağlık ve güvenlik ile ilgili yasal yaptırımlardan esas olarak vazgeçmek zorunda bırakılmışlardı.
David Cameron (-daha verimli bir iş sektörü yaratmak için-) sağlık ve güvenlik sorunlarını yok edeceğine ilişkin söz verdiğinde, düzenlemeleri geri çekerek, davaları ve denetlemeleri aşağı çekerek iş hayatını destekler yanını öne çıkartan uzun demeçler verdi. Son yıllarda, bu denetleme kesintileri bizi öyle bir noktaya getirdi ki bir kişi ancak 50 yılda bir teftiş bekleyebilir hale geldi.
Yangın ve kurtarma servislerine yapılan bu kesintiler en çok en yoksulları vurdu. Ulusal Denetleme Ofisi’nin raporuna göre 2010-2015 yılları arasında yangınla mücadele ve kurtarma servislerine yapılan ödenek reel olarak % 28 oranında azalmıştır. Bu paralar çoğunlukla çalışan ücretlerinden, teftiş ve denetlemelerden ve yangın risk kontrollerinden kesilmektedir. Sonuç olarak kule bloklarda yangın risk kontrolü son 5 yılda % 25 oranında düştü. Belki de Grenfell yangınınınışığınde en korku verici olan da şuydu, raporun gösterdiğine göre “en fazla seviyede ihtiyacı olana yapılan bu ödeme kesintileri en çok yangın ve kurtarma ekiplerine… sosyal ve demografik faktörlerle tanımlanmıştır”. Bir başka deyişle yangın ve kurtarma servislerine yapılan bu kesintiler diğer bütün kemer sıkma politikalarında olduğu gibi en çok en yoksullara karşı yapılmıştır.
Daha genel olarak, yerel yönetim seviyesinde, kesintiler uygulanmaya başladığında, iş sektörüne karşı düzenlemeleri uygulamaya zorlayan kampanyalar neredeyse ortadan kalkmıştı. Çünkü konseylerin çoğu, RBKC’nin aksine, hizmeti devam ettirebilme bağlamında dibe vurdu. Merseyside’da Çevre Sağlığı Yetkilisi birimize şunları ifade etmişti yakın zamanda: “Bu durum öyle bir noktaya gelecek ki yerel popülasyonu, apartman sakinlerini etkileyecek, birçok yönden şu an öyle bir noktadayız, toplum sağlığı ve güvenliği erozyona uğramış durumda.” Daha sinir bozucu olan ise RBKC, Londra’nın en zengin kasabası ve kasası hala dolu kalan birkaç konsey, kanun hükmünü genel olarak halka uygulamaktansa zenginin yararına uygulamayı tercih ediyor.
Biz bunu Kensington ve Chelsea’deki bina icra kurullarının son yıllarda ne yaptığına yakından bakarak biliyoruz. 2015’te RBKC binalara asılan yasadışı ve çirkin mesaj ve reklamları durdurmak için büyük bir kampanya başlattı. Bu süreçte RBKC planlama politikası başkanı CllrTimothyColeridge şunu söyledi: “Maalesef, bazı müteahhitler kuralları görmezden geliyor ve bazen hassas ve tarihi binaların kalbinde ilan panolarını ve yapı iskelelerini kocaman reklamlarla kaplıyorlar,.Bu mahalle sakinleri ve kurallara uyan müteahhitler için adil değil ve gerektiğinde bu müteahhitlere dava açacağız.” Bir başka deyişle, bu işçi sınıfının evlerini yüksek standartlara çekme çabasından daha çok alanın estetiğini geliştirmeyi ve çevrenin başarılı bir şekilde nezihleştirilmesini sağlayan bir hukuki yaptırımdı.
Halk anketi ve soruşturmaları bir başka Grenfell Kulesi olayını nasıl engelleyebileceğimizi öğrenmeye çalışacak. Eğer polis ve CPS yasaların tam gücünü kullanmak konusunda ciddilerse, kasıtsız adam öldürme ve cinayet suçundan dava açılması muhtemel. Anahtar kararlar vermeye yetkili bireylerin, eğer berbat bir ihmal veya spesifik bir görevin ihlali varsa, sorumlulukları cinayetten soruşturma açmaktır. Grenfell vakasında bu ihmal ve ihlallerin olması oldukça muhtemeldir.
Buna karşın, açılan davadaki eksiklik çok açık ve güçlü bir mesaj verecektir: Adalet ve sorumluluk Britanya’da zor durumda işlemez. Ancak Grenfell’de yaşananların çözümü mahkemelerde bulunamayacak. Eğer öğrenilmesi gereken bir ders varsa o da yeni gelecek hükümetin düzenlemelere ve kanun hükmüne yapılan 30 yıllık saldırıları tersine çevirmek ve yoksullara karşı olan bu savaşı bitirmektir.
* Şirket Tarafından Kasıtsız Adam Öldürme ve Cinayet Yasası: (Corporate ManslaughterandCorporateHomicideAct) İngiltere parlemantosu tarafından öne sürülen ve şirketlere iş kazaları, ihmal ve ihlal yaptıkları takdirde ağır yaptırımlar uygulayan yasa.
