Güncel

UPOTUDAK’tan Türkiye hapishanelerindeki hak ihlallerine ilişkin rapor

Türkiye hapishanelerindeki hak ihlallerine dikkat çeken UPOTUDAK, hapishanelerde baskı, şiddet ve katletme politikalarının iktidar tarafından çeşitlendirilerek sürdürüldüğüne işaret etti.

Uluslararası Politik Tutsaklarla Dayanışma Komitesi (UPOTUDAK), Türkiye hapishanelerindeki hak ihlallerine ilişkin rapor yayımladı.

Türkiye İnsan Hakları Derneği, Özgürlükçü Hukukçular Platformu, Çağdaş Hukukçular Derneği, Barolar Cezaevi Komisyonları ve tutsak yakınları dayanışma dernekleri gibi örgütlenmelerin raporlarına dayandırılarak hazırlanan hapishane raporunda, Avrupa’da kamuoyu oluşturma, tutsakların taleplerini sahiplenme ve enternasyonal dayanışmayı yükseltemeye çağrısı yapıldı.

İşkence ve kötü muamele, çıplak arama

2015’te ilan edilen OHAL sonrasında hapishanelerdeki durumun giderek daha da kötüleştiğini bildiren UPOTUDAK, “Darbe girişiminde bulunup asker ve generallerin tutuklanmalarından sonra basına servis edilen işkence görüntülerle işkence meşrulaştırılmış ve hapishaneler işkence merkezlerine dönüştürülmüş durumdadır.  2022 ihlal raporuna göre, hapishanelerde kayıtlara geçebilen işkence ve kötü muamele sayısı bin 280’dir. Bu elbette buzdağının sadece görünen yüzüdür.

Tutsaklara hapishanelere girişte ya da sürgün edildikleri yeni hapishanede nakil sonrası onur kırıcı bir biçimde çıplak arama dayatılmaktadır. Çıplak aramaya direnme pek çok disiplin yaptırımı ile cezalandırılmakta ve özellikle iletişim yasakları ile tutsaklar aylarca ailelerine nakil gönderildikleri yerlere ilişkin bilgi dahi veremediği süreçler yaşanmaktadır. Çıplak aramaya-tacize direnme aynı zamanda fiziki şiddet ile sonuçlanmakta ve tutsaklar süngerli odalara alınarak rapor alınmaları geciktirilmektedir” dedi.

Sağlık hakkı, hasta tutsaklar

Hapishanelerde her geçen gün artan hak ihlallerinden en olumsuz şekilde etkilenenlerin ise yine hasta tutsaklar olduğunun altını çizen UPOTUDAK, “Tedavi süreçlerine ilişkin OHAL öncesinde de var olan hak ihlalleri devam etmekte, raporlarda yer verildiği üzere, tutsakların tedavileri hastaneye götürecek araç ve personel olmadığı gerekçesiyle çok fazla aksatılmaktadır.

Türkiye hapishanelerindeki duruma ilişkin, her yıl rapor hazırlayan İnsan Hakları Derneği, 2022 yılına ilişkin hazırladığı rapora göre, hapishanelerde en az 78 tutsak yaşamını yitirmiştir ve bunların 35’i tedavi hakkı engellenerek katledilen hasta tutsaklardır.  Bugün hala hapishanelerde 651’i ağır olmak üzere bin 517 hasta tutsak bulunmaktadır.

Ayrıca Türkiye ve T. Kürdistanı hapishanelerinde bulunan tutsaklardan 5 bin 513’ü 65 yaş ve üstündedir. Bir kısmının bakıma muhtaç olması ve çok uzun yıllardır hapishanede bulunuyor olmaları hiçbir şekilde insan hakları ile ilgili bir durum değildir. ” diye belitti.

Hapishane koşulları, zorla sevk-sürgün, tecrit

Raporda, “Ocak 2023 itibariyle Türkiye ve T. Kürdistanı hapishanelerinde toplam 341 bin 497 kişi bulunmaktadır. Bu tutsakların 325 bin 9’u erkek, 13 bin 977’si kadın, 2 bin 511’i ise çocuktur. Toplam hapishane sayısı 399, toplam kapasite ise 289 bin 974 kişi. 2006-2022 yılları arasında AKP iktidarı 269 yeni hapishane açmış ve milyon dolarlar harcarken yine de tutsak sayısına yetişememekte, zaten insanlık dışı olan hapishane koşulları bu orantısızlık nedeniyle daha da ağırlaşmaktadır” ifadeleri kaydedildi.

Devamında sürgün ve tecritte dikkat çekilen raporda pek çok hapishanede tecritin bir cezalandırma yöntemi olarak varlığını sürdürdüğüne işaret edilerek; İmralı Hapishanesinde tutulan PKK lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecritin bu politikanın en ağır ve bariz örneği olduğu ifade edildi.

Disiplin cezaları infaz yakmalar

Hapishanelerde hukuksuz uygulamalar karşı çıkan tutsakların disiplin cezaları ile çok yoğun şekilde karşılaştığını da bildiren rapor, “İletişimden ya da ziyaretçiden men yasakları çok uzun zamana yayılmakta, bir disiplin cezası biter bitmez diğeri uygulanmaya başlamakta, bu şekilde kimi zaman tutsaklar yıllarca dışarıdan tamamen yalıtık bir şekilde kalmaktadır.

Disiplin cezası almak için hukuksuzluğa karşı çıkmak da gerekmemekte, örneğin türkü söylediği, hücre değişikliği talep ettiği ve bu konuyla ilgili hapishane idaresine dilekçeler vererek ısrarcı davrandığı gibi çeşitli bahanelerle de disiplin cezaları verilmektedir.

Tutsakların disiplin cezalarına ilişkin itiraz mercii olan infaz hakimlikleri ise kararların neredeyse tamamını idare lehine oluşturmaktadır. Politik tutsakların hapis hayatı boyunca 3 kere hücre cezası alması halinde infazı yakılıyor, cezanın tamamı ve arttı iyi hali olmadığı için hapiste aldığı disiplin cezaları da yatırılarak tahliye süreci uzatılıyor. Bu tutum birçok hapishanede yaygın bir insan hakkı ihlali olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle koşullu salıverilme tarihi yaklaşmış tutsakların infazı yakılmaktadır” ifadeleri ile devam etti.

Kitap ve mektuplara el konulması, muhalif yayınların yasaklanması

Raporun son kısmında ise hapishanelerde kitap ve mektuplara el konulması, muhalif yayınların yasaklanmasına yer verildi.

Durumu ilişkin raporda şu ifadeler kaydedildi:

“Hakkında darbe girişimine yönelik soruşturma başlatılmamış ya da OHAL KHK’leri ile kapatma, toplatma ya da el koyma kararı olmayan gazete ve dergilerin hapishanelerde yasaklanması, muhalif basına ve basın özgürlüğüne ayrımcı ve keyfi bir karar ile yeni bir saldırı anlamı taşımanın yanı sıra hapishanedeki tutsakların bilgiye erişim hakkına da bir müdahaledir.

Hazırlanan raporlara bakıldığında muhalif basının okunup izlenmesinin engellenmesinin yanı sıra tutsakların odalarında yapılan aramalarda kitap ve mektuplarına el koyulmaktadır.  Nakiller sırasında tutsakların kitaplarını yanlarına almasına izin verilmemekte, dışarıdan gönderilen kitaplar kabul edilmemekte ve yasadışı olarak kitap sınırlaması uygulaması yapılmaktadır.

Kürtçe ise hapishanelerde hala yasaklı ya da “bilinmeyen” dil statüsündedir. Kürtçe yazılan mektuplar “anlaşılmayan dil denilerek” verilmemekte ve gönderilmemektedir. Kimi zaman ise Kürtçe mektuplar için “tercüman” parası istenmektedir. Yine Kürtçe yazılan kitaplar tutsaklara verilmemektedir.”

Daha fazla göster

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu