Kasım ayı başından başlayarak işçi, patron ve hükümetten 5’er kişilik üyelerden oluşan 15 kişilik asgari Ücret Tespit Komisyonu (AÜTK) “çalışmalarını” sürdürüyor. Asgari Ücret Tespit Komisyonu, asgari ücretin ne olacağı ya da ne olması gerektiğine karar veriyor. Komisyon, ilk toplantısını 7 Aralık’ta yaptı.
AÜTK içinde işçilerin gerçek anlamda haklarını savunan bir temsilci olmadığını bu yıl bir kez daha gördük. Türk-İş’in, iktidarın politikalarını işçi sınıfına kabul ettirmekle görevli olduğu her yıl yürütülen asgari ücret tartışmalarında ispatlanıyor. Üstelik Türk-İş görevini bu yıl utanmaz bir arsızlıkla yaptı. Asgari ücretin “erkenden konuşulması”nın marketleri zam yapmaya teşvik ettiğini iddia etti. Böylece Türk-İş Başkanı Ergun Atalay, iktidarın zamlardan kendi ekonomik politikalarını değil marketleri sorumlu tutan propagandasına asgari ücretin erken konuşulması ve yüksek rakamlar ifade edilmesini de ekledi! Atalay bu açıklamasıyla patronların ve iktidar sözcülerinin “Asgari ücret yüksek olursa enflasyon daha da azar. Onun için asgari ücret işvereni zorlamamalı” iddialarını kendi üslubuyla savunmuş oldu.
Atalay, gelişen tepkiler karşısında AÜTK toplanmadan ama bakan ve patron temsilcileriyle konuşmasından sonra “Asgari ücretin 7 bin 785 TL’nin altında olması durumunda o masada olmayız” (8 Aralık 2022) diyerek racon keser bir üslupla konuştu. Ama Atalay’ın “olmazsa olmaz” dediği 7 bin 785 TL Türk-İş tarafından hesaplanan “açlık sınırı”ydı!
Hatırlatalım ki, bugüne kadar patronlar bile açlık sınırında bir asgari ücretten söz etmediler.
Türkiye’de işgücünün yarısından fazlası asgari ücretle çalışıyor. Bu durum işçi sınıfının bir “asgari ücretliler topluluğuna” dönüştüğünü gösteriyor. Avrupa ülkelerinde temel ücret belirleyicisi toplu pazarlıklarken Türkiye’de asgari ücret temel ücret belirleyicisi.
Asgari ücret, yüksek düzeyde artırılıyor fakat geri kalan maaşlar aynı oranda artırılmadığı için daha fazla işçi, asgari ücretli haline geliyor ve asgari ücret ortalama bir ücrete dönüşüyor. Bu, bütün ücret politikasının devlet/hükümet tarafından kontrol edilmesi anlamına geliyor. Diğer ücretlere de en azından asgari ücret kadar zam yapılmadığı sürece bu durum daha da kötüleşerek devam edecektir.
Asgari ücret, AKP döneminde yaklaşık 30 kat artarken memur maaşları, kamu işçisi ücretleri ve emekli aylıkları 13-15 kat arttı. Bu da bütün ücretleri asgari ücrete yakınlaştırdı. Bu, açık ki sermayenin AKP eliyle yürürlüğe soktuğu bir ücret politikasıdır. Asgari ücrette yüksek artış, daha fazla asgari ücretli yaratıyor.
Merkez Bankası ve DİSK-AR verileri, asgari ücret civarında bir ücretle çalışanların oranının yüzde 50’lerde olduğunu gösteriyor. Milyonlarca işçi, asgari geçim için yetersiz olan asgari ücretle geçinmeye çalışırken, işçilerin bir bölümü ise yasal asgari ücrete dahi erişemiyor.
AB ülkelerinde ortalama toplu pazarlık kapsama oranı yüzde 60’ların, OECD ülkelerinde yüzde 30’ların üzerinde iken ILO’ya göre Türkiye’de genel olarak yüzde 7.5, özel sektörde ise yüzde 6’nın altında. Bu durum Türkiye’de asgari ücret civarında çalışanların oranını artırırken AB ülkelerinde asgari ücretle çalışanların kapsamını düşürüyor.
DİSK: “İnsanca bir asgari ücretin net 13 bin 200 lira olması gerekir!”
Asgari ücret tartışmaları devam ederken, DİSK de 2023 yılına ilişkin asgari ücret talebini açıkladı.
DİSK-AR tarafından hazırlanan Asgari Ücret Araştırması’nı açıklayan DİSK Başkanı Arzu Çerkezoğlu, tartışmalı ve eksik hesaplanan TÜİK verilerinde dahi enflasyonun yüksek 85.5 olduğunu, emekçilerin enflasyonun yüzde 125 ile yüzde 140 arasında gerçekleştiğini aktararak “İnsanca bir asgari ücretin net 13 bin 200 lira olması gerekir” dedi.
DİSK’in yaptığı araştırmaya göre Türkiye’de diğer emek gelirleri artışının sınırlı kalması sonucunda asgari ücret ile diğer ücretler arasındaki makas kapanıyor ve asgari ücret civarı ücretle çalışanların oranı artıyor. Giderek artan bir biçimde daha çok emekçi asgari ücrete yakın ücretlerle çalışır hale geliyor. Türkiye hızla asgari ücretliler ülkesine dönüşüyor.
2005 yılında aylık ortalama ücret ve maaş geliri asgari ücretin 2.2 katı iken, 2020’de asgari ücretin 1.7 katına geriledi. İşgücü maliyeti araştırmalarına göre ise asgari ücretin ortalama işgücü kazancına oranı 2012’de yüzde 44 iken 2020’de yüzde 73’e yükseldi.
Araştırmaya göre, 1974’te kişi başına GSYH’nin yüzde 80.6’sı düzeyinde olan asgari ücret, 2022 yılında GSYH’nin yüzde 43.7’ye geriledi. 2016’da asgari ücretin kişi başına GSYH’ye oranı yüzde 59.7 iken 2022’de yüzde 43.7’ye geriledi. Asgari ücret kişi başına gelire paralel olarak artsaydı brüt asgari ücretin 2022’de ortalama 5 bin 738 TL değil, 10 bin TL’nin üzerinde olması gerekirdi.
Özel sektör işçilerinin yüzde 21.7’si asgari ücrete erişemiyor. Özel sektörde asgari ücret ve altında ücretle çalışanların oranı yüzde 50.4 ve asgari ücret civarında çalışanların oranı yüzde 10 yakınlığında yüzde 64.7’düzeyinde.
Kadınların çok büyük bir bölümü asgari ücret ve daha altında ücretlerle çalışmaktadır. Asgari ücretin yüzde 10 fazlası ve altında ücret alanların oranı genelde yüzde 48.7 iken kadınlarda yüzde 55.6’ya yükseliyor.
Asgari ücret ne olacak?
“Asgari ücrete yüzde 50 zam yapılacak mı?” sorusuna Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in verdiği “Hayali değil gerçekçi bir rakam üzerinde durmak lazım” yanıtını neler olabileceği konusunda bir fikir veriyor.
Patron ve iktidar çevrelerinden basına yansıyan bilgilere göre asgari ücretin “enflasyon farkı+refah payı” üstünden 8 bin 250-9 bin TL aralığında olacağı tahminleri yapılıyor. 2023 zam oranının belirlenmesi için iki kez toplanan komisyon 20 Aralık tarihinde ise “uzlaşma” için son kez masaya oturacak.
